Birçok kişi D vitamininin yararlarını ve eksikliği durumunda vücutta meydana gelebilecek sağlık sorunlarını araştırıyor. Bazı vatandaşlar D vitamini eksikliğinden dolayı ciddi sağlık problemleri ile karşı karşıya kalabilmektedir. Peki D vitamini nedir? D vitamini nelerde bulunur? D vitamini eksikliği hangi sağlık sorunlarına yol açar? Bu ve buna benzer birçok sorunun cevabını bu haberimizde irdeledik. Gelin hep beraber bakalım.
D VİTAMİNİ NEDİR?
D vitamini, vücudumuzda doğal olarak üretilen bir hormon olup, güneş ışığından sentezlenir. Ayrıca bazı yiyeceklerde ve takviye ürünlerde de bulunur. D vitamini, güneş ışınları ve bazı yağlı gıdalardan elde edilebilen, kemik yapısının güçlü kalmasında kritik rol oynayan yağda çözülen bir vitamindir. Magnezyum, fosfat ve kalsiyumun bağırsaktan emiliminden sorumludur. D vitamini iki forma sahiptir, bunlar D2 ve D3 formlarıdır.
Vücudun güneş ışığından ürettiği D3 vitamininin D vitamini ihtiyacını daha iyi karşıladığı söylenebilir. D vitamini, kemik sağlığı, bağışıklık sistemi fonksiyonları ve genel sağlık için önemli olan bir vitamin olarak ön plana çıkıyor. D vitamini, kemik oluşumunda kritik öneme sahip olan kalsiyum ve fosforun emilmesi ve vücutta tutulmasına yardımcı olan, yağda çözünen bir vitamin türüdür. Karaciğerde ve yağ dokuda depolanır.
Doğal olarak güneşten alınabilen D vitamini için en iyi besin kaynakları yağlı balık eti ve balık karaciğeri yağlarıdır. Ayrıca yumurta sarısı ve peynirde az miktarda bulunur.
GÜNLÜK D VİTAMİNİ İHTİYACI NE KADARDIR?
D vitamini ihtiyacı yaşa ve kişiye göre değişkenlik gösterir. 1 yaşına kadarki bebeklerde 400 IU yeterli iken, 1 yaşından büyük olanlarda 600 IU alınması gerekir. 70 yaşından sonra günlük D vitamini ihtiyacı artmaktadır. Düşük D vitamini seviyeleri, özellikle kemikler ve kaslar ile ilgili birçok soruna yol açabilir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNİN NEDENLERİ NEDİR?
D vitamini eksikliğinin en yaygın nedenleri, D vitamini kaynağı olan güneş ışınlarını yeterince almamak, koyu cilt pigmentine sahip olmak, D vitamini bakımından zengin olan yağlı balık gibi besinleri tüketmemek, böbrek veya karaciğer yetmezliği, farklı ilaçların kullanımı, lenfoma gibi kanser türleri ve ailede bu öykünün bulunması veya çocuklukta raşitizim hastalığına yakalanmak gibi sebepler başı çekiyor.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
D vitamini eksikliği durumunda; kas ve kemik ağrıları, yorgunluk, cilt solgunluğu, saç dökülmesi, baş ağrısı, el ve ayakların ısınamaması, daha sık hastalanma, uykusuzluk, depresyon gibi ruh hali değişiklikleri, saç dökülmesi, özellikle omuzlarda veya uyluklarda kas güçsüzlüğü gibi sağlık problemleri en yaygın belirtilerdir.
Uzun süreli ve aşırı D vitamini eksikliğinde kemik yoğunluğu kaybı, kemik erimesi, kırık oluşumu ve kanser de görülebilir. Çocuklarda görülen raşitizim hastalığı da D vitamininin uzun ve aşırı eksikliğinin bir belirtisidir.
D VİTAMİNİNİN FAYDALARI NELERDİR? D VİTAMİNİ NE İŞE YARAR?
D vitamini, birçok önemli faydasıyla bilinir. İlk olarak, kalsiyum ve fosfor emilimini arttırarak kemik sağlığını destekler. Kemik gelişimi ve güçlenmesi için önemli bir rol oynar. Raşitizm hastalığının oluşmasını önlemede ve iyileştirmede de etkilidir.
Ayrıca, bağışıklık sistemi üzerinde olumlu etkileri vardır ve enfeksiyonlara karşı koruyucu bir görevi vardır. D vitamini ayrıca ruh hali üzerinde etkili olabilir.
Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği'ne göre D vitamini;
- Çocuklarda normal büyüme ve kemik gelişimi için elzemdir.
- Normal kemiklerin korunmasına yardımcı olur.
- Normal kan kalsiyum düzeyine katkı sunar.
- Normal kas fonksiyonunun korunmasını sağlar.
- Normal dişlerin korunmasına katkı sağlar.
- Kalsiyum ve fosforun kullanımına yardımcı olur.
- Kalsiyum ve D vitamini menopoz sonrası kadınlarda kemik minerallerinin kaybını azaltır. Düşük kemik mineral konsantrasyonu osteoporoza bağlı kemik kırıkları için risk oluşturur.
- Bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna katkıda bulunur.
- Hücre bölünmesinde rol oynar.
- 60 yaş üstü kişilerin kas güçsüzlüğüne bağlı duruş riskini azaltır.
- Gebelik döneminde de D vitamininin etkileri önemlidir. Sağlık Bakanlığı, gebe ve yeni doğan bebeklere D vitamini verilmesi yönünde bir uygulama izlemektedir. Bu olumlu ve doğru bir politikadır. Özellikle yeni doğanlarda raşitizm hastalığının önlenmesinde D vitamini oldukça önemli bir rol oynamaktadır.
- Menopoz dönemlerinde D vitamini eksikliği kalça kemiği kırıklarına, omurga kırığı ve çökmelerine neden olmaktadır. D vitamini eksikliğinde kişinin yapısında bariz değişiklikler meydana gelebilmektedir. Özellikle kadınların sosyal hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
D VİTAMİNİ NELERDE BULUNUR?
Vücudun ihtiyacı olan D vitamininin en önemli kaynağı güneş ışınlarıdır. Bunun dışında şunlarda bulunur:
- Somon, uskumru ve sardalya gibi yağlı balıklar
- Kırmızı et ve karaciğer
- Tavuk ciğeri
- Yumurta sarısı
- Peynir ve tereyağı gibi süt ve süt ürünleri
- Maydonoz
- Isırgan otu.
- Kahvaltılık tahıllar D vitamini alınabilecek gıdalardır.
- Sıcak yaz günlerinde öğlen güneşine uzun süre maruz kalmanın negatif etkileri olabileceği için sabah ve öğleden sonraki saatlerde gün ışığına çıkmak daha iyi olacaktır. Özellikle kış aylarında daha uzun süre güneş ışığına ihtiyac vardır.
D VİTAMİNİ TAKVİYESİ
D vitamini takviyesi (d vitamini ilaçları) doktor kontrolünde alınmalıdır. Eğer vücutta D vitamini eksikliği tanısı konulduysa günlük ihtiyacın karşılanması için ağızla alınan vitamin hapları yazılabilir. Daha yüksek dozlu D vitamini ihtiyacı durumunda ise kalçadan enjeksiyon ile D vitamini alınabilir. D vitamini hapı ya da D vitamini damlası yağlı yemeklerle alındığında vitaminin emilimi daha kolay ve verimli olmaktadır.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ KAÇ GÜNDE DÜZELİR?
Gerek takviye, gerek besin gerekse de enjeksiyon gibi yöntemlerle düzenli D vitamini alımı durumunda 4-6 hafta içinde D vitamini vücutta normal değerlerine dönmeye başlar.
D VİTAMİNİ YÜKSEKLİĞİ ZARARLI MIDIR?
Her şeyin fazlası vücut için zararlıdır. D vitamini miktarı için de aynı şey geçerlidir ve fazlası zehirlenmelere sebebiyet verebilmektedir. Yağda depolanan ve idrar ile atılamayan D vitamini için yüksek seviye aralığı 125 nmol / l veya daha fazladır. Yüksek D vitamini seviyesi, organlarda ve yumuşak dokularda kalsiyum birikimlerine neden olabilmektedir. D vitamininin gelişigüzel kullanılması yüksek kan değerlerine sebep olabilir. Fazla miktarda D vitamini kullanılmasının zararları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Doku ve eklem kireçlenmeleri
- Böbrek taşı oluşumuna ve böbrek hasarı
- Hipertansiyon
- Kanda kalsiyumun yükselmesi gibi sağlık problemlerine neden olabilir.
- Ayrıca fazla D vitamini, zehirlenmelere neden olmakta ve bunun sonucunda gelişen böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği ölüme sebep olabilmektedir.
- Güneş ışınları, D vitamini fazlalığını yok ettiği için güneşlenme ile D vitamini zehirlenmesi meydana gelmemektedir.