Demir eksikliği vücudun dokularına oksijen taşımakla görevli kırmızı kan hücrelerinin yeterli ve sağlıklı miktarda vücutta bulunmamasıdır. Demir eksikliğine bağlı aşırı yorgunluk ve halsizlik, cilt solukluğu, odaklanmada güçlük, baş ağrısı ve baş dönmesi gibi belirtiler görülebilir. Fasulye, kurutulmuş meyveler, yumurta, yağsız kırmızı et, somon balığı, bezelye, tofu ve ıspanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler demir yönünden oldukça zengindir. Ayrıca portakal, çilek ve domates gibi C vitamini açısından zengin besinler vücutta demir emilimini kolaylaştıran gıdalardır.
DEMİR EKSİKLİĞİ NEDİR?
Demir eksikliği, vücudun hemoglobin üretmek için ihtiyaç duyduğu demirin vücutta yeterli miktarda olmaması ya da vücudun demiri ememesi sonucu cilt renginin solgunlaşmasına, üşümeye, yorgunluğa, nefes darlığına ve göğüs ağrısına neden olan bir anemi türüdür.
Susam, tahin, fındık, antep fıstığı, kaju fıstığı, yulaf, kuru kayısı, kuru üzüm, sakatatlar, kümes hayvanları özellikle hindi, balık ve deniz ürünleri, yumurtalar, süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıllar ve meyveler ile kekik, kimyon, köri, zencefil ve kişniş demir oranı bakımından oldukça zengindir ve demir eksikliğine iyi gelen gıdalardır.
DEMİR EKSİKLİĞİNE NEDEN OLAN FAKTÖRLER NELERDİR?
Bazı risk gruplarında demir eksikliği görülme ihtimali daha yüksektir. Bu risk grupları şunlardır:
- Hamile veya emziren kadınlar
- 65 yaş üstü kişiler
- 6-12 aylık bebekler
- 1-2 yaş aralığındaki bebekler
- Vejetaryen bireyler
- Sık sık kan veren kişiler
- Kemik iliği bozukluğu veya otoimmün hastalığı olanlar
DEMİR EKSİKLİĞİ NEDEN OLUR?
Demir içeren besinlerin yeteri kadar tüketilmemesi demir eksikliğinin en önde gelen nedenidir. Beslenme dışında, vücudun demir emilimini doğru yapmasını engelleyen emilim bozuklukları veya buna neden olan fazla çay-kahve tüketimi, idrar yolunda ve adet dönemlerinde yaşanan kanama ve hamilelik dönemleri vücutta demir eksikliğine sebep olan durumlardır. Genel olarak demir eksikliğine neden olan durumlar şöyle sıralanabilir:
- Demir içeren besinlerin az tüketilmesi
- Gebelik
- Adet dönemi kanamaları
- Ameliyat veya yaralanma nedeniyle oluşan kan kaybı
- Kürtaj yaptırmak
- Büyüme ve ergenlik çağı
- Sık sık kan bağışı yapmak
- Endometriozis hastalığı
- Genetik etkenler
- Düzensiz ve sağlıksız beslenme
- İyi veya kötü huylu tümörler
Vücutta demir seviyesi düşük olduğunda, ciltte solgunlaşma, el ve ayaklarda soğukluk, baş dönmesi, göğüs ağrısı, kalp atışlarının hızlanması, nefes darlığı ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı daha sık enfeksiyon geçirme gibi belirtiler görülür.
Demir eksikliğinin belirtileri şunlardır:
- Halsizlik
- Hafif aktivitelerde bile nefes darlığı
- Kronik yorgunluk
- Cilt renginde solgunluk
- El-ayaklarda üşüme ve karıncalanma
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi ve göz kararması
- Saç dökülmesi
- Tırnakların şeklinde bozulma ve kırılma
- Uyku bozukluğu
- Kulak çınlaması
- Odaklanma güçlüğü
- Kalp çarpıntısı
- Ağız ve dilde iltihaplanma
- Depresyon ve sinir halleri gibi ruh halinde değişiklikler
DEMİR EKSİKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Demir hapları veya demir içeren takviyeler vücuttaki eksik demiri artırmada en etkili yöntemdir. Demir eksikliğinde en yaygın tedavi yöntemi olarak uygulanır. Demir eksikliğini eski haline getirmek 3 ila 6 ay arası sürebilir.
Genellikle bir haftalık tedaviden sonra kişi kendisini daha iyi hissetmeye başlar. Demir seviyenizi ölçmek için doktora ne zaman kan tahlili yaptırmanız gerektiğini de sorabilirsiniz. Demir miktarınızın yenilendiğinden emin olmak için bir sene veya daha uzun süre demir takviyesi almanız gerekebilir.
DEMİR EKSİKLİĞİ İLAÇLARI NELERDİR?
Demir eksikliği tedavisinde dengeli ve sağlıklı beslenmenin yanı sıra düzenli ilaç kullanımı başarı oranın arttırmaktadır. Demir eksikliği ilaçları aç karnına kullanılmalı ve kesinlikle süt ve süt ürünleri ile birlikte tüketilmemelidir. Vücutta yeterli demir depolanabilmesi için en az 6 ay boyunca ilaç kullanımına devam edilmelidir.
Demir ilaçları doktor rehberliğinde kullanılmalı ve yine doktora danışılmadan bırakılmamalıdır. Demir eksikliğinden korunmak için alınacak ilaçların yanı sıra sakatat, kırmızı et, pekmez gibi gıdalar ve C vitamini içeren besinler tüketmek de yararlıdır.
DEMİR EKSİKLİĞİNE NE İYİ GELEN GIDALAR NELERDİR?
Kırmızı ve beyaz et, balık ve deniz ürünleri gibi hayvansal besinler, baklagiller, meyveler, kuruyemişler, tahıllar ve sebzeler, yüksek oranda demir içeren ciğer, özellikle demir açısından zengin olan incir ve kayısı olmak üzere kuru meyveler yüksek oranda demir içeren gıdalardır.
Demir yönünden zengin gıdalar şunlardır:
- Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık eti gibi et ve sakatat türleri
- İstiridye ve midye gibi kabuklu deniz ürünleri
- Ispanak ve pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler
- Nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye ve kuru fasulye gibi bakliyatlar
- Keçiboynuzu pekmezi ve bal
- Yumurta
- Fındık, fıstık, susam, kabak çekirdeği, kaju ve antep fıstığı gibi yağlı kuruyemişler
- Kuru kayısı, kuru üzüm, incir, hurma ve kuru dut gibi kuru meyveler
- Kekik, kimyon, köri, zencefil veya kişniş gibi baharatlar
- Brokoli, portakal, greyfurt ve çilek gibi C vitamini içeren gıdalar
- Bitter çikolata
Yukarıda yer alan besinleri doğal olarak tüketerek vücudun ihtiyaç duyduğu demiri sağlamak mümkündür. Doğal besinler dışında doktorunuz tarafından tavsiye edilen demir takviyeleri sayesinde demir ihtiyacını sağlamanız da söz konusudur.
VÜCUTTA DEMİR EKSİKLİĞİ YAŞANDIĞI NASIL ANLAŞILIR?
Vücutta yeterince demir minerali bulunmadığında, kansızlık, kalp atışında düzensizlik, kronikleşen halsizlik ve yorgunluk, cilt renginde solukluk, el ve ayaklarda solgunluk ve üşüme, nefes darlığı, baş ağrısı ve saç dökülmesi yaşanması demir eksikliği belirtileri arasındadır.
DEMİR İÇEREN GIDALAR NELERDİR?
Demir açısından zengin besinler, özellikle kırmızı ve beyaz et, balık ve deniz ürünleri gibi hayvansal besinlerdir. Baklagiller, meyveler, kuruyemişler, tahıllar ve sebzeler dahil olmak üzere bitkiler de demir içermektedir. Demir açısından en zengin meyveler özellikle incir ve kayısı olmak üzere kuru meyvelerdir. Ayrıca ciğer de yüksek oranda demir içermektedir.
ŞİDDETLİ DEMİR EKSİKLİĞİ NE GİBİ SORUNLARA YOL AÇABİLİR?
Demir eksikliği anemisi uzun ve fazla olduğunda, taşikardi, kalbin vücuda doğru şekilde yeterli miktarda kan pompalayamaması sonucu kalp yetmezliği ve akciğerlerin etkilendiği sorunlar meydana gelebilir.