Van Gölü'nün ismiyle ilgili tartışmalar uzun yıllardır devam ediyor. Son olarak Bitlis Belediye Başkanı Nesrullah Tanğlay’ın “Van Gölü’nün isminin Bitlis Denizi olarak değiştirilsin” söylemi tartışmaları fitilledi. Peki, tarih boyunca Van Gölü’ne verilen isimler nelerdir? İşte Van Gölü’nün eski isimleri…
1992-2016 yılları arasında Van Yüzüncü Yıl Üniversitesinde 24 yıl boyunca Van Gölü ve inci kefalinin korunması için önemli çalışmalar yürüten Prof. Dr. Mustafa Sarı, isim değişikliği tartışmalarına Bilinmeyen Van Gölü kitabında kaleme aldığı ifadelerle yanıt verdi.
“VAN GÖLÜ’NÜN İSMİNİ DEĞİŞTİRSENİZ BİLE, SİZİN DIŞINIZDAKİ DÜNYA BUNU DİKKATE ALMAYACAKTIR”
İsim değişikliği tartışmalarının tarih boyunca devam ettiğini anımsatan Sarı, “Van Gölü'nün adının değiştirilmesi yönündeki talepleri saygı ile karşılamakla birlikte, sürdürülemez bir istek olarak görmemiz gerek. Eğer mekânlar, bilimsel yazına, dünyaya, topluma mal olmuş durumda ise buraların adını değiştirseniz bile sadece siz söylersiniz, başkaları değil. Bu gün Van Gölü ismi bilim ve edebiyat dünyası tarafından kabul edilmiş ve bu şekliyle kullanılmaktadır. Yerel olarak değiştirseniz bile, sizin dışınızdaki dünya bunu dikkate almayacaktır. İletişim araçlarının yaygın olmadığı, yazılı kaynakların yetersiz olduğu, ulaşımın sınırlı olduğu eski çağlarda, coğrafyaya kim hâkimse o bir isim vermiş ve kullanmıştır, sonraki yıllarda bu ismin değiştirileceğini bile bile. Çünkü siz nasıl değiştirdiyseniz, sizden sonrakiler de beğenmeyip değiştirecektir.” dedi.
TARİH BOYUNCA VAN GÖLÜ’NE VERİLEN İSİMLER…
Sarı, yazısının devamında tarihte Van Gölü’ne verilen isimleri sıralarken en uzun süre kullanılan ismin ise Van Gölü olduğuna dikkati çekti, Sarı, “Tarih boyunca Van Gölü'nün isminin, egemen olan devletler değiştikçe hep değiştiğini öğreniyoruz tarihçilerin yaptığı araştırmalardan. Gılgamış Destanı'ndan Van Gölü'ne Karanlık Deniz dediklerini öğreniyoruz mesela. Hatta Asurluların kralı değiştikçe Van Gölü'ne verdikleri isimlerin de, Nairi Denizi, Yüksek Deniz, Yukarı Deniz, Dalgalı Deniz, Batı Denizi diye değiştiğini görüyoruz. Tarih içinde zaman zaman Van Deryası, Van Denizi, Ahlat Deryası, Erciş Deryası, Tatvan Deryası, Bitlis Deryası gibi isimlerle anıldığını da yine tarihçileri yaptığı araştırmalardan öğreniyoruz. Van Gölü için kullanılan isimlerin sadece bunlardan ibaret olmadığından, bunların dışında da isimlendirmelerin bulunduğundan emin olmalıyız. Başka emin olduğumuz bir şey ise Van Gölü ismi, tarih boyunca en uzun süre kullanılan isimdir.” ifadelerini kullandı.
İSMİNİ DEĞİŞTİRECEĞİMİZE KADERİNİ DEĞİŞTİRELİM
Van Gölü’nün ismini değiştirmek yerine havzanın tarih boyunca sahip olduğu doğal yaşamı korumanın önemine vurgu yapan Sarı, “Yaşadığımız mekânlar, kıymetini soyut kültür değerlerinden aldığı kadar, somut kültürel ve biyolojik değerlerden de almaktadır. Bu yüzden küresel düşünürken, yerel hareket ederek soyut ve somut değerlerimizi korumak zorundayız. İşte o zaman yaşadığımız yerleri küresel ölçekte öne çıkarabiliriz ya da küresel sisteme entegre edebiliriz. Yoksa memleketlerimize ait övünmelerimiz, kuru kabadayılıktan öteye geçmez. Şimdi gelin Van Gölü ile ilgili bu değerlere bir göz atalım. Van Gölü'nün çevresinde var olan inanç, sanat, tarih ve kültür değerlerini korumak için ne yapıyoruz bu gün sizce? Ya da Van Gölü'nün kendisini kirlilikten, her gün göle boşalan bir milyon insanın atığından kurtarmak için hangi çabayı sarf ediyoruz? Göl çevresinde bulunan yüzden fazla endemik bitkiyi tanıyor muyuz? Her gün çuvallar dolusu sökülen endemik soğanlı bitkilerin korunması için ne gibi önlemler alıyoruz? Van Gölü'nün tek türü İnci Kefalinin üreme zamanında halen devam eden kaçak avcılığını önlemek için ne gibi tedbirler düşündük ve uyguladık? Bir zamanlar Van Gölü'nün çevresinde her yerde görülen yaban koyunlarına ne oldu? Göl çevresini dantela gibi saran üzüm bağları, çeşit çeşit elma türleri, yerli domateslerimiz, fasulyemiz, kavunlarımız nerede? Feqiye Teyran'ın kuşları, kuşların terennüm ettiği, Bitlis'ten Van'a kadar sincapların hiç yere inmeden üzerinde yaşayabildiği saz gibi ormanlar nerede? Yukarıdaki sorulara pozitif cevap verebilecek bir babayiğit var mı? Unutmayalım, coğrafyayı mekân yapan sahip olduğu değerlerdir. Tüm soyut değerleri unutulmuş, somut değerleri ise birer birer yok edilmiş memleketin adının ne önemi var ki?” diye belirtti.
“İSMİ İÇİN KAVGAYA TUTUŞTUĞUMUZ GÖL İÇİN NE YAPTIK BUGÜNE KADAR?”
Sarı sözlerini şöyle sonlandırdı:
“Asırlardır göl bize, bize göle bakıp duruyoruz. 200 yıl önce içinde yelkenlilerin salındığı gölde, bugün mecburi bir feribot seferinin dışında hiçbir faaliyetimiz yok. Bunlar mı göle verdiğimiz değer? İsmi için kavgaya tutuştuğumuz göl için ne yaptık bugüne kadar? Bu yüzden kıymetli enerjilerimizi anlamsız ve artık faydası kalmamış isim tartışmalarına harcamak yerine, gölü kirlilikten kurtarmaya, soyut ve somut değerlerimizi nasıl yaşatacağımıza, nasıl koruyacağımıza harcayalım. Değerlerimizi, illerimizi, ilçelerimizi, köylerimizi bir araya getiren ve birlik nedenimiz olan gölümüzü, kavga ve ayrılık vesilesi yapmak yerine dostluğumuzu, birlik-beraberlik ruhumuzu güçlendirmenin aracı haline getirelim. Bugün her zamankinden daha fazla ihtiyaç duyduğumuz kardeşlik ruhuna zarar verecek her türlü yaklaşımdan arınalım.”
