Malulen emeklilik, mevzuatta yer aldığı ismiyle malullük aylığı; belirli sağlık problemleri sebebiyle çalışamaz hâle gelen kişilerin yararlanabileceği bir sosyal güvenlik hakkıdır. Türkiye'de bu hak, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından düzenlenmektedir ve bireylerin yaşam kalitesini korumalarına yardımcı olmayı hedeflemektedir. Bu içerikte, malulen emekliliği, kimlerin malulen emeklilik hakkından yararlanabileceğini ve malulen emeklilik başvuru şartlarını detaylı olarak ele alacağız.
MALULEN EMEKLİLİK NEDİR?
Malulen emeklilik, sigortalı veyahut işverenin talebi üzerine Kanunun 4/1-(a) ve 4/1-(b) bentleri çerçevesindeki sigortalılar için çalışma gücünün yahut iş kazası veya meslek hastalığı için çalışma gücünün %60'ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği tespit edilerek malul sayılan sigortalıya, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından aylık bağlanma yardımı sağlanan emeklilik müessesesidir.
MALULEN EMEKLİLİK ŞARTLARI NELERDİR?
Malulen emeklilik şartları nelerdir? sorusu, sık sorulan başlıklardan biridir. Çalışanın malulen emekli sayılabilmesi için gereken en önemli husus, kişinin maluliyetinin sigortalı olarak işe başladıktan sonra ortaya çıkmış olmasıdır. Bu durum, Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun raporu ile tespit edilmektedir.
Malulen emekliliğin söz konusu olabilmesi için diğer önemli şartlar da şöyledir:
Sigortalının en az 10 (on) yıllık sigortalılık süresi olmalıdır. Başka birinin bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmamaktadır.
En az 1800 gün uzun vadeli sigorta kollarından (malullük, yaşlılık, ölüm) prim ödemesinin yapılmış olması gerekmektedir. (Çalışanın eğer eksik primi bulunuyorsa borçlanma yaparak malulen emekliliğe hak kazanılabilir.)
Meslek hastalığı ya da iş kazası sonucu, çalışma kapasitesinde en az yüzde altmış (%60) oranında bir kayıp meydana gelmiş olmalıdır. Söz konusu iş gücü kaybının, sigortalının işe başlamasından sonra gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Malullük durumunun tespiti için yapılacak başvurularda sigortalılığın sonlandırılması koşulu aranmamaktadır. Sigortalılık devam ederken Kuruma başvuru yapılabilmekte ve malullük durumunun tespiti için Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk işlemi gerçekleşmektedir. Ancak sigortalının malul olduğunun tespiti sonrasında aylık bağlanabilmesi için devam eden sigortalılığın bulunmaması gerekmektedir. Sigortalı bildirim sona erdirildikten sonra maluliyet aylığı talebiyle Kuruma başvuru yapılmalıdır.
MALULEN EMEKLİLİK BAŞVURUSU NEREYE YAPILIR?
Malulen emeklilik başvurusu, çalışanın bağlı bulunduğu SGK birimine dilekçe ile yapılmalıdır.
MALULEN EMEKLİLİK MAAŞI NE KADAR 2024?
Malulen emeklilik maaşı, sigortalının prim ödeme gün sayısı, prim esas kazanç ve malullük oranı gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterir. Ancak maluliyet oranı daha yüksek olan sigortalıya daha yüksek maaş ödenmesi muhtemel olacaktır.
MALULEN EMEKLİLİK MAAŞI NE ZAMAN BAŞLAR?
Malulen emeklilik maaşı almaya hak kazanan sigortalının maluliyet raporu, malullük aylığı talebinde bulunulan yazılı başvurunun tarihinden önceyse, başvurunun yapıldığı tarih esas alınır. Ancak raporun tarihi, yazılı başvurudan sonraysa, maluliyet raporunun tarihi dikkate alınır. Memur olan sigortalılar için ise, maluliyet sebebiyle işten ayrılma tarihlerini izleyen ayın başlangıcından itibaren malullük aylığı alma hakkı doğar.
MALULEN EMEKLİLİK MAAŞI NEDEN KESİLİR?
Malulen emekliliğe hak kazanan bireylerin malullük durumları devlet tarafından belirli periyodlarda kontrol edilmektedir. Malulen emeklilik maaşı belirli durumlarda kesilmektedir. Bu hâller:
Malullük aylığı alan emeklinin sigortalı olarak Türkiye'de veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlaması,
Düzenli kontrol sonucunda, emeklinin maluliyetine neden olan durumun ortadan kalktığının anlaşılması.
Malulen emeklilik aylığı, sigortalı olarak işe başladıktan sonra ödeme dönemi başında kesilen sigortalının, işten ayrıldıktan sonra yazılı istekte bulunan ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere; kontrol muayenesine tabi tutulmak ve ilk defa malul hâle geldiği sigortalılık statüsü ve görevi dikkate alınarak yukarıda belirtilen usul ve esaslara göre maluliyet hâlinin tekrar incelenmesi ve devam ettiğine dair karar verilmesi kaydıyla, Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamında memur vb. statüde çalışıyorsa görevinden ayrıldığı tarihi, diğer statülerde ise istek tarihlerini takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden malullük aylığı hesaplanarak bağlanacaktır.
Malullük aylığı almakta iken çalışma nedeniyle aylığın kesilmesi gerektiği daha sonra tespit edilen sigortalılara yersiz ödenen aylıklar, çalıştıkları süreler esas alınarak geri talep edilir.
HANGİ HASTALIKLAR MALULEN EMEKLİLİK KAPSAMINDADIR?
Malulen emekliliğe sebep olacak süreç çeşitli sağlık sorunları sebebiyle gerçekleşebilir. Ancak, her hastalık malulen emeklilik için geçerli bir sebep olarak kabul edilmeyebilir. Malulen emeklilik kapsamına giren hastalıkların belirlenmesi süreci, sigortalının sağlık durumunun detaylı bir değerlendirilmesini içerir. Bu değerlendirme, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yetkilendirilmiş sağlık kurulları tarafından yapılır. İşte malulen emeklilik kapsamına girebilecek bazı hastalıklar: "Kanser, beyin tümörü, organ nakli, parkinson sendromu, multipl skleroz (MS), zekâ gerilikleri, serebral palsi, epilepsi, behçet hastalığı, tüberküloz, retina kanaması, uzuv kaybı, siroz, anemi, şizofreni, demans, AIDS ve bipolar bozukluk."