Van’ın tarihi yerleri arasında bulunan Hoşap Kalesi (Kela Xoşebê) dünyadaki şato planlı 17 kaleden biri olup, ismini Kürtçe’de ‘tatlı veya güzel su’ (xweş (Xoş) av, ab) anlamına gelen Hoşap Deresi’den almıştır. Peki, Hoşap Kalesi nerededir, Hoşap Kalesi'ne nasıl gidilir? Detaylar haberimizde...
Hoşap Kalesi sarp bir kaya üzerinde bulunmaktadır. Kale aynı adı taşıyan Hoşap suyunun sarp kayalıkları üzerinde yükselmektedir. Anlam olarak Kürtçe’de iyi veya tatlı suya karşılık olur. Mahmudi Kürt Beyliği’nin Miri Sarı Süleyman Bey tarafından 1643 yılında yeniden yaptırılmıştır. Kale aynı zaman da "Mahmûdî Kalesi" ve "Narin Kale" adlarıyla da bilinmektedir.
Kalenin batıya bakan girişi ve özgün kapısı bozulmadan günümüze kadar ulaşabilmiştir. Kapının üzerinde kitabe ve aslan kabartmaları yer almaktadır. Kale içindeki eski hamam, cami, medrese, su sarnıcı, zindan ve odalarda geçmişin izlerine rastlamak mümkün. Kale sarp bir kaya üzerinde yükselen ihtişamlı görüntüsüyle dikkat çekiyor.
HOŞAP KALESİ NEREDEDİR?
Hoşap Kalesi, Van’ın Gürpınar ilçesinde Van-Başkale-Hakkari karayolu üzerinde, Güzelsu mevkiinde bulunur. Hoşap, Van'a 60 km, Gürpınar ilçe merkezine ise 40 kilometre mesafede yer almaktadır.
HOŞAP KALESİ'NE NASIL GİDİLİR?
Kaleye gitmek isteyenler, Van merkezden kalkan Başkale, Yüksekova, Hakkari minibüslerini kullanabilir.
Loading...
HOŞAP KALESİ’NİN TARİHİ
Geçmişi itibariyle Urartu Devletine kadar uzanan Hoşab Kalesi, Osmanlı Devleti ile aynı dönemde yaşayan Mahmudi Beyleri'nin (Kürt Beyleri) yaptırdığı şekliyle günümüze kadar ulaşmıştır. İç kale giriş kapısı üzerindeki kitabesine göre Mahmudi Süleyman Bey tarafından 1643 yılında yaptırılmıştır.
Hoşap'ın bilinen tarihi Urartular'a kadar inmektedir. Bu dönemde Hoşap kalesinin Güneydoğuya açılan Tuşba-Keleşin ordu yolu ile Van-Kotur doğu yolunun kesiştiği kavşak noktasında askeri bir tesis olarak kurulduğu kabul edilmektedir. Karakoyunlular döneminde Mahmudiler olarak adlandırılan Kürt aşireti burada kendi adlarıyla bir beylik kurdular. Mahmudiler, Osmanlı döneminde, Osmanlı-Safevi mücadelelerinde Osmanlıların tarafında yer aldılar. Hoşap'da günümüze kadar sağlam kalmış kalede yaşayan Mahmudi Kürt Beyliği 1839 Tanzimat Fermanı'nın ilanına kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir.
Kalenin, 1643 yılında önce var olduğunu Matrakçı Nasuh'un 1548-49 Kanuni Sultan Süleyman 'ın 11. İran seferinden dönüşündeki güzergâh üzerinde Kale-i Mahmudi olarak olarak adından sözetmesi göstermektedir. Evliya Çelebi de Seyahatnamesinde 1650 senesinde uğradığı Hoşap kalesinden bahsetmektedir. Kalenin konumunu anlattıktan sonra iç kalenin giriş kapı kanatları için Osmanlı ülkesinde kale kapıları hep ağaç üzerine demir kaplı kapılardır ki, ateş etsen ağaç yanar, demirler dökülür. Ama bu Hoşap kalesi kapısının her kanadı üç yüz kantar Nahçıvan demirindendir. Hiç ağaç kısmı yoktur demektedir.
HOŞAP KALESİ KİM TARAFINDAN YAPILMIŞTIR?
İç kale giriş kapısı üzerindeki kitabesine göre bir Kürt Miri olan Mahmudi Sarı Süleyman Bey tarafından, 1643 tarihinde yaptırılmıştır.
HOŞAP KALESİNİN YAPISI
İçinde Mahmudi sarayı olarak nitelenen kompleks yapılar bulunmaktadır. Bunlar kalenin güney tarafında sıralanmaktadır. En üst ve doğu kesiminde seyir köşkü, bunun hemen batısında harem ve batı ucunda da selamlık yer almaktadır. 19. yüzyıl ortalarında terk edilmiş olan kale, içerisindeki yapılarıyla günümüze büyük ölçüde sağlam olarak gelmiştir. Bu nedenle bölgenin dikkat çeken yapılarından biridir.
İç içe üç surla çevrili bulunan kalede iki cami, üç hamam, çeşmeler ve yeraltı zindanları bulunmaktadır. İç kale kapısının üzerindeki armanın yanlarında zincirle bağlı iki aslan motifi yer almaktadır. Kalenin altındaki Hoşap Çayı üzerinde Zeynel Bey’in yaptırdığı tarihi köprü bulunmaktadır.
Dış kale surları arazinin yapısına göre şekillenmiş; doğu, kuzey ve batıdan dolanan surlarla çevrelenmiştir. Doğu surları kısmen, batıdakiler ise büyük ölçüde yıkılmış durumdadır. Surları destekleyen burçlardan bazıları günümüze gelmiş ancak doğu ve batıdaki kapıları tamamen yıkılmıştır. Dış kalenin kuzey doğusunda bir gözetleme kulesi yer almaktadır. İçerisinde bugün bir cami kalıntısı ve evler mevcuttur.
İç kale, güneyden sarp, kuzeyden eğimli bir kütle üzerine kurulmuştur. Kuzey doğu ve batıda kale beden duvarları, burç ve kulelerle tahkim edilmiştir.
Kaleye, kuzey tarafta ortaya yakın bir yerde bulunan giriş burcuna açılmış bir kapı vasıtasıyla giriş yapılmaktadır. Taç kapı şeklinde düzenlenmiş burcun batı cephesinde kitabe, kör pencere ve aslan kabartmaları yer almaktadır. Ayrıca orijinal demir kapı kanatları hala işlevini sürdürmektedir.
Mescid, zindan, fırın ve sarnıç iç kalenin diğer bölümleridir. Kale içindeki eski hamam, cami, medrese, su sarnıcı, zindan ve odalarda geçmişin izlerini görmek mümkündür. İç kalenin kuzeydoğu köşesindeki kayalıktan başlayıp karşı tepeye kadar uzanan doğu surları toplam 380 metre uzunluğundadır. Başlangıçtan dere yatağındaki burca kadar olan 175 metrelik bölümü ile doğu kapısı ve bitişiğindeki ikinci burç subasman seviyesine kadar yıkılmıştır.
Kartal yuvasına benzetilen iç kale aslında bir derebeyi sarayıdır ve uzaklardan dikkat çeken heybetli yapısıyla günümüzde de ihtişamını korumaktadır. Güney surlarıyla yalçın kayalığın zirvesinden Hoşap suyuna bakarken kuzeyden de eğimli bir araziyle dış kaleye açılır.
İç beden seyir köşkü, orta beden harem, selâmlık ve hizmet odaları, dış beden ise muhafız odaları, mescid, fırın, zindan ve depolar şeklinde değerlendirilmiştir. İçeriye kuzeydeki büyük burçtan girilir. 26 metre çapında ve duvarları 4 metre kalınlığında olan burç Mahmûdî Beyi Sarı Süleyman tarafından yaptırılmıştır. Muntazam kesme taşla örülen burcun mimarisi gibi kayalar arasına gizlenmiş bir insan boyunda olan küçük kapısı da dikkat çekicidir.
Kalın silme kemerle kuşatılan giriş açıklığının üzerinde onunla aynı büyüklükte dilimli kemerli, kaval silme çerçeveli bir niş içerisinde ortada yörenin mimari tezyinatına has damla motifi, yanlarda karşılıklı ayağa kalkmış iki aslan kabartması ve altta üç satırlık Farsça manzum kitâbe yer almaktadır.
Kapı kanatları çok kalın demir kaplamadır. Taçkapının yanına, batıya doğru bastiyon şeklinde çıkıntı yapan sur duvarlarında geniş bir kör kemerle kapı taklidi yapılmıştır. Kuzeydoğu surlarının orta burcunda zorunlu hallerde kaleye geçit veren küçük bir kapı daha bulunmaktadır.
İç kalenin en yüksek ve manzaraya hâkim noktasına inşa edilen seyir köşkü bazı araştırmacılara göre kalenin sarayıdır.
Güney beden duvarlarının dışından yükselen piramidal külâhlarla örtülü silindirik kulelerin biri izlerden varlığı anlaşılan merkezî ısıtma sistemi için baca, diğeri gözetleme kulesi ve güvercinlik olarak değerlendirilmiştir.
İç kalenin ikinci bedeninde bulunan harem kısmı seyir köşkünün batısına yerleştirilmiş ve meyilli zemin üzerine oturtulduğundan iki bölüm halinde planlanmıştır. Doğudaki büyük bölümün yalnızca dış duvarları ayakta kalmış, iç yapısı tamamen yıkılmıştır; kalan izlerden iki katlı olduğu ve üzerinin ahşap malzemeli düz damla örtüldüğü anlaşılmaktadır. Haremin batısında yer alan selâmlık, doğu-batı istikametinde uzanan dikdörtgen bir alana oturmaktadır. İç kalede harem duvarına bitişik bir de mescid bulunmaktadır. 6,00 × 6,00 m. ölçülerinde kare planlı ve üzeri tromp geçişli bir kubbeyle örtülü olan yapının kuzey duvarında giriş kapısı, kıble yönünde yuvarlak nişli mihrap, batısında da iki pencere vardır. Kuzey beden duvarının hemen gerisindeki zindan hücreleri kısmen kayaların oyulmasıyla elde edilmiş, merdivenle inilen büyükçe odalar şeklindedir.
HOŞAP KALESİNİN GİRİŞ ÜCRETİ VE ZİYARET SAATLERİ
Kış dönemi içerisinde kaleye gitmek isteyen kişiler sabah 08.00 ile akşam 16.00 arasında kaleyi ziyaret edebilirler. Yaz ayında kaleyi ziyaret etmek isteyenler sabah 08.00 ile akşam 19.00 saatleri arasında ziyaret edebilirler. Kaleye girmek isteyen kişiler herhangi bir ücret ödemeden kaleyi ziyaret edebilirler.
HOŞAP KALESİNDE RESTORASYON ÇALIŞMALARI YAPILDI
Sarp kayalıklara inşa edilen kalede, tarihi dokunun korunması ve gelecek nesillere aktarılması amacıyla geçen yıl başlatılan restorasyon çalışmaları tamamlandı. Van Müzesi'nin denetiminde yürütülen çalışmada, geçmişi Urartular dönemine kadar uzanan kalenin tahrip olan bölümleri yeniden onarıldı. İç kalede bulunan mescit, zindan, selamlık, burç, harem, kule ve hamam gibi yapılar, aslına uygun olarak onarıldı.
Çevre düzenlenmesi, yürüyüş yolları ve aydınlatma çalışmalarıyla eski ihtişamına kavuşturulan "kartal yuvası" görünümlü kale, bu çalışmaların bitmesiyle tekrar ziyarete açıldı.