Yaşadığımız teknolojik çağda her ne kadar Q veya F klavye ile çok fazla haşir neşir olsak da bu klavyenin bir başka geçmişi olduğunu hatırlamak iyi olacaktır. Harflerin kâğıt üzerine mekanik bir makine yardımı ile basılması 300 yıl öncesine kadar uzanıyor. Dilerseniz bize bugünlerde klavye olarak görünen ama geçmişi farklı olan bu yazı makinelerinin ve tabiki daktilonun tarihine bir yolculuk yapalım. Daktilonun Tarihi haberimiz başlıyor.
DAKTİLO HANGİ YIL İCAT EDİLDİ?
Daktilo ya da yazı makinesi, bir klavye aracılığıyla harekete getirilen harfleri mürekkepli bir sistem yardımıyla kağıda basarak yazı yazan makine.
1829'da ABD'de William Austin Burt(en) tarafından ilk kez patenti almıştır. Tipograf adı verilen bu makine elden daha yavaş yazıyordu. 1801 yılında ise İtalya'da Pellegrino Turri tarafından bir daktilo yapılmıştır. Başka bir kaynakta ise 1801 yılı 1808 olarak belirtilmektedir. Pellegrino, gözleri görmeyen sevgilisi Kontes Caroline Fantoni da Fivizzano için bunu yapmıştır.
1868'de ise Sholes ilk pratik daktiloyu yaptı. Remington'un 1878'de yaptığı daktilo ise bir dikiş makinesinin üzerine yerleştirilmiştir. Şaryo, dikiş makinesinin pedalına benzeyen bir pedalla çalıştırılıyordu. Makine ise silik ve büyük harf yazabiliyordu. Bu mahsurlarının yanında büyük ve pahalı olması piyasaya sürülmesine engel oldu. Remington, Royal Smith gibi Amerikan firmaları yanında İtalyan Underwood-Olivetti, Alman Olympia, Adler ve Triumph ve İsveç Facit firmaları da daktiloların yapımında görülen çeşitli kusurları yavaş yavaş düzelterek bugün kullanılan daktilolara benzeyen makineler ürettiler.
Sholes'in yaptığı makineyi inceleyen Thomas Edison, elektrikle çalışabileceğini söyleyerek üzerinde çalışmaya başladı. Edison, çubuğun elektromıknatısla hareket ettiği elektrikli daktilo makinesi yaparak 1872'de patentini aldı.
Çeşitli deneme ve üzerinde yapılan çalışmalardan sonra 1930 yılında seri halde elektrikli makinelerin satışına başlandı. Piyasada tutulması, seri iş yapması bunun üzerinde firmaların çalışmasını sağladı.
MEKANİK DAKTİLO
Elektriksiz olup, mekanik olarak çalışırlar. Parmak kuvvetiyle tuşa vurulunca, kaldıraç tertibatıyla tuşun bağlı olduğu harf kalkar ve şeride vurur. Şeritte sarılı olan kâğıt üzerinde o harfin izini bırakır. Harfler vuruldukça şaryo otomatik olarak ilerler. Yazının düzgün çıkması; şeride, vuruşun kuvvetine ve tuşlara iyi basılıp basılmamasına bağlıdır.
ELEKTRİKLİ DAKTİLO
İşleme prensibi mekanik ile aynıdır. Tuşa basıldığında harfin şeride, dolayısıyla kağıda vurma işlemi elektrikli olarak gerçekleştirilir. Ancak sdnr 1961'de Selectric ismini verdiği modelle harflerin çubukları yerine, harflerin bulunduğu yazı topunu getirdi. Seçilen harfe göre bu yazı topu dönerek, kâğıt tarafına ilgili harfi getirebilmektedir. Yazı topunun değiştirilmesiyle, değişik türde harfleri kullanmak mümkündür.
ELEKTRONİK DAKTİLOLAR
Sistem olarak mekanik ve elektrikli mekanik daktilolardan farklı olarak harfler kollar veya yazı topu üzerinde değil, papatya şeklindeki disk üzerine dizilmiştir. Mekanik ve mekanik elektrikli makinelere kıyasla çok sessiz ve daha fonksiyoneldir ve günümüzde kullanılan daktilo tipidir. Hafızalı modelleri de vardır. Yazılan sayfayı hafızaya alarak istenildiği zaman gerekli düzeltmeleri yapıp kağıda dökmek mümkündür. Klavyedeki bazı tuşlara birden fazla fonksiyon kazandırılmıştır. Ekranlı ve ekransız modelleri vardır. Ekranlı modellerde, yazılan metin önce ekranda gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra kağıda aktarıldığı için çok kullanışlıdır. Elektronik daktilolarda silme özelliği olduğundan kâğıt üzerindeki yanlış yazılan harf, kelime veya satırı iz bırakmadan siler.
DAKTİLOLARIN GÜNÜMÜZDE ÜRETİMİ
Kullanırken elektriğe ihtiyaç duyulmadığı için günümüzde Latin Amerika, Hindistan ve Afrika'da yaygın olarak mekanik daktilolar hâlen kullanılmaktadır. Nisan 2011'de Hindistan Mumbai'de kurulu son daktilo üreticisi olan "Godrej and Boyce"un kapandığı, böylelikle dünyada son daktiloların da üretildiği yolundaki haberler anında yalanlanmıştır. Dünyada hâlen daktilo üreten fabrikalar faaliyetlerine devam etmektedir.